เลือกตั้ง66.: ทำไม กกต. เคาะเลือกตั้ง 7 พ.ค. 66 ตัวเลขนี้มายังไง?

วาระสี่ปีของสภาผู้แทนราษฎรเป็นที่เข้าใจของประชาชนด้วยทั่วไป ว่าเมื่อครบระยะเวลาสี่ปีแล้วจะต้องมีการเลือกตั้งใหม่ อย่างไรก็ตาม การกำหนดวันเลือกตั้งในการปกครองระบบรัฐสภาก็ไม่ได้มีความแน่นอนและการรันตีว่าเมื่อครบสี่ปีแล้วจะมีการเลือกตั้ง เพราะยังมีอำนาจของนายกรัฐมนตรีในการยุบสภาผู้แทนฯ ที่อาจทำให้การเลือกตั้งเร็วขึ้นหรือช้าลงได้อีก

ภายใต้รัฐธรรมนูญ 2560 การกำหนดการเลือกตั้งว่าจะเกิดขึ้นเมื่อไร และจะเลือกตั้งช้าหรือจะเร็วเกิดขึ้นภายใต้เงื่อนไขสองประการ คือ กรณีครบวาระสภาผู้แทนราษฎร และกรณีนายกรัฐมนตรียุบสภาผู้แทนราษฎร โดยทั้งสองเงื่อนไขแตกต่างกันดังนี้

วันเลือกตั้งในกรณีครบวาระสภาผู้แทนฯ

รัฐธรรมนูญ 2560 มาตรา 102 กำหนดว่า “เมื่ออายุของสภาผู้แทนราษฎรสิ้นสุดลง พระมหากษัตริย์จะได้ทรงตราพระราชกฤษฎีกาให้มีการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรใหม่ เป็นการเลือกตั้งทั่วไปภายในสี่สิบห้าวัน นับแต่วันที่สภาผู้แทนราษฎรสิ้นสุด…”

ขณะที่ พ.ร.ป.ว่าด้วยการเลือกตั้ง ส.ส. พ.ศ. 2561 มาตรา 12 กำหนดว่า “ภายในห้าวันนับตั้งแต่วันที่พระราชกฤษฎีกาให้มีการเลือกตั้งทั่วไปบังคับใช้”  ให้คณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) กำหนดวันเลือกตั้งโดยประกาศในราชกิจจานุเบกษา

ตัวอย่าง ในกรณีสภาผู้แทนราษฎรชุดที่มาจากการเลือกตั้งเมื่อวันที่ 24 มีนาคม 2562 อยู่จนครบวาระสี่ปี ซึ่งวันครบวาระจะตรงกับวันที่ 23 มีนาคม 2566 ดังนั้นเมื่อสภาครบวาระ กกต.จะต้องกำหนดวันเลือกตั้งภายในห้าวันหลังจากสภาครบวาระ คือ ตั้งแต่วันที่ 24 – 28 มีนาคม 2566 โดย กกต. ต้องเลือกวันใดวันหนึ่งภายใน 45 วันหลังจากวันที่สภาสิ้นสุดเป็นวันเลือกตั้ง ซึ่งวันดังกล่าวต้องไม่เกินวันอาทิตย์ที่ 7 พฤษภาคม 2556 ทั้งนี้โดยธรรมเนียมทั่วไป กกต.จะเลือกวันอาทิตย์เป็นวันเลือกตั้ง

กรอบระยะเวลาการเลือกตั้งกรณีสภาผู้แทนฯ อยู่ครบวาระ

อาทิตย์จันทร์อังคารพุธพฤหัสบดีศุกร์เสาร์ปี 2566
 23 (ครบวาระ)24 (สภาฯ สิ้นสุด)25มีนาคม
2627  28 (ประกาศ
วันเลือกตั้ง)
293031 
 1เมษายน
2345678
9101112131415
16171819202122
23242526272829
30      
 123456พฤษภาคม
7 (ครบ 45 วัน)8910111213

วันเลือกตั้งในกรณีนายกฯ ยุบสภาฯ

การกำหนดวันเลือกตั้งในกรณีนายกรัฐมนตรียุบสภาผู้แทนฯ รัฐธรรมนูญ 2560 มาตรา 103 กำหนดว่า เมื่อมีพระราชกฤษฎีกาให้ยุบสภาฯ ให้ กกต. ประกาศกำหนดวันเลือกตั้งทั่วไปในราชกิจจานุเบกษาภายในห้าวันนับแต่วันที่พระราชกฤษฎีกายุบสภาฯ โดยกรอบระยะเวลาในการกำหนดวันเลือกตั้งต้องไม่น้อยกว่า 45 วันแต่ไม่เกิน 60 วัน นับแต่วันที่พระราชกฤษฎีกาดังกล่าวใช้บังคับ

จะเห็นได้ว่า หากมีการยุบสภาฯ กรอบระยะเวลาในการกำหนดเลือกตั้งของ กกต.จะขยายจากกรณีครบวาระที่กำหนดภายใน 45 วัน เป็นไม่น้อยกว่า 45 วัน แต่ไม่เกิน 60 วัน

ด้วยเหตุนี้ หากพลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี ตัดสินใจยุบสภาฯ ในช่วงใกล้ครบอายุของสภาผู้แทนฯ คือระหว่างวันที่ 8 – 23 มีนาคม 2566 จะทำให้กรอบระยะเวลาในการกำหนดวันเลือกตั้งจะเกินวันอาทิตย์ที่ 7 พฤษภาคม 2566 ซึ่งเป็นวันสุดท้ายที่จะกำหนดเป็นวันเลือกตั้งในกรณีสภาอยู่ครบวาระ

ทั้งนี้ หากพลเอกประยุทธ์ ตัดสินใจยุบสภาฯ ในวันสุดท้ายของสภาผู้แทนฯ คือวันที่ 23 มีนาคม 2566 จะทำให้กรอบระยะเวลาในการกำหนดวันเลือกตั้งจะไปสิ้นสุดในวันอังคารที่ 23 พฤษภาคม 2566 ดังนั้นถ้าหากใช้วิธีนี้ วันเลือกตั้งอย่างช้าที่สุดก็น่าจะเกิดขึ้นในวันอาทิตย์ที่ 21 พฤษภาคม 2566

กรอบระยะเวลาการเลือกตั้งกรณียุบสภาวันสุดท้ายของสภาผู้แทนฯ

อาทิตย์จันทร์อังคารพุธพฤหัสบดีศุกร์เสาร์ปี 2566
 891011มีนาคม
12131415161718
1920212223 (ยุบสภา)24  25
2627 (ประกาศ
วันเลือกตั้ง)
28  293031 
 1เมษายน
2345678
9101112131415
16171819202122
23242526272829
30      
 123456พฤกษาคม
78 (ครบ 45 วัน)9  10111213
14151617181920
212223 (ครบ 60 วัน)      

อย่างไรก็ตาม ด้วยเหตุที่การยุบสภาฯ สามารถทำได้ตลอดเวลาตามที่นายกฯ ต้องการ ทำให้การเลือกตั้งสามารถเร็วขึ้นกว่ากรณีครบวาระ หรือการไปยุบสภาฯ ในช่วงใกล้ครบวาระก็ได้

ดังนั้นหากเชื่อกันว่าจะมีการยุบสภาฯ หลังการจัดประชุมเอเปค ซึ่งจะเกิดขึ้นในวันที่ 18 – 19 พฤศจิกายน 2565 ก็จะทำให้การเลือกตั้งเกิดเร็วขึ้นได้อีก

สมมุติว่า พลเอกประยุทธ์ ยุบสภาฯ หลังจบเอเปค โดยเลือกวันที่ 1 ธันวาคม 2565 เป็นวันยุบสภาฯ กกต. ก็จะต้องกำหนดวันเลือกตั้งภายในกรอบระยะเวลา 45 – 60 วัน นับจากที่มีการยุบสภาฯ ซึ่งวันเลือกตั้งจะต้องอยู่ระหว่างวันที่ 14 – 29 มกราคม 2566 โดยวันอาทิตย์ของช่วงระยะเวลาดังกล่าวจะมีโอกาสเป็นวันเลือกตั้งในกรณีนี้

กรอบระยะเวลาการเลือกตั้งกรณียุบสภาหลังการประชุมเอเปค

อาทิตย์จันทร์อังคารพุธพฤหัสบดีศุกร์เสาร์เดือน
  1 (ยุบสภา)23        ธันวาคม 2565    
45 (ประกาศ
วันเลือกตั้ง)
678910
11121314151617
18192021222324
25262728293031
1234567มกราคม 2566
891011121314 (ครบ 45 วัน)
15161718192021
22232425262728
29 (ครบ 60 วัน)3031