ประธานรัฐสภามีอำนาจอิสระสามารถสั่ง “พัก-เลื่อน-เลิก” การประชุมได้ตามที่ “เห็นสมควร”
ตามข้อบังคับการประชุมรัฐสภา พ.ศ. 2563 ที่เกี่ยวข้องและเรื่องที่กำหนดอำนาจหลักของประธานสภาไว้ดังนี้
ข้อ 5 ประธานรัฐสภามีหน้าที่และอำนาจ ดังต่อไปนี้
- เป็นประธานของที่ประชุมรัฐสภา และต้องวางตนเป็นกลางในการปฏิบัติหน้าที่
- กำหนดการประชุมรัฐสภา
- ควบคุมและดำเนินกิจการของรัฐสภา
- รักษาความสงบเรียบร้อยในที่ประชุมรัฐสภาตลอดถึงบริเวณรัฐสภา
- เป็นผู้แทนรัฐสภาในกิจการภายนอก
- แต่งตั้งกรรมการเพื่อดำเนินกิจการใดๆ ตามที่มีกฎหมายบัญญัติไว้
- หน้าที่และอำนาจอื่นตามที่มีกฎหมายบัญญัติไว้หรือตามที่กำหนดไว้ในข้อบังคับนี้
ข้อ 22 ประธานมีอำนาจปรึกษาที่ประชุมรัฐสภาในปัญหาใดๆ สั่งพักการประชุมรัฐสภา เลื่อนการประชุมรัฐสภา หรือเลิกการประชุมรัฐสภาได้ตามที่เห็นสมควร ถ้าประธานลงจากบัลลังก์โดยมิได้สั่งอย่างใดให้เลิกการประชุมรัฐสภา
ข้อ 150 ถ้าประธานขอปรึกษาหรือสมาชิกรัฐสภาเสนอญัตติโดยมีสมาชิกรัฐสภารับรอง ไม่น้อยกว่าสี่สิบคน ให้งดใช้ข้อบังคับข้อใดข้อหนึ่งทั้งหมด หรือบางส่วนเป็นการชั่วคราวเฉพาะกรณี หากที่ประชุมรัฐสภาอนุมัติก็ให้งดใช้ได้
นอกจากนี้ จึงเป็นอำนาจหน้าที่อื่น ๆ ในเชิงรายละเอียดที่สำคัญ เช่น ข้อ 151 ภายใต้บังคับมาตรา 149 ของรัฐธรรมนูญ ถ้ามีปัญหาที่จะต้องตีความข้อบังคับนี้ ให้เป็นอำนาจของรัฐสภาที่จะวินิจฉัย และเมื่อที่ประชุมรัฐสภาได้ลงมติวินิจฉัยโดยคะแนนเสียงไม่น้อยกว่ากึ่งหนึ่งของจำนวนสมาชิกทั้งหมดเท่าที่มีอยู่ของทั้งสองสภา เป็นประการใดแล้วให้ถือว่าคำวินิจฉัยนั้นเป็นเด็ดขาด
จากกรณีดังกล่าวประเด็นสำคัญในเรื่องของ การใช้อำนาจของประธานรัฐสภา ว่ามีขอบเขตความรับผิดชอบและถูกต้องตามข้อบังคับรัฐสภาหรือไม่ ซึ่งการกระทำของ วันมูหะมัดนอร์ มะทา ประธานรัฐสภา ที่สั่งเลื่อนและปิดประชุมกระทันหันโดยอ้างอำนาจตามข้อบังคับประชุมรัฐสภา ข้อ 22 แม้จะเป็นอำนาจโดยตรงและถือเป็นดุลยพินิจของประธานรัฐสภา แต่อย่างไรก็ตาม การใช้อำนาจตามข้อที่ 22 นี้เป็นการให้ใช้ได้ “ตามที่เห็นสมควร”
ซึ่งหากดูข้อเท็จจริงและบริบทแวดล้อมในการประชุมรัฐสภา จะพบว่า
- ข้อถกเถียงระหว่างสมาชิกนั้นยังไม่สิ้นสุดหรือยังไม่ได้ข้อยุติเป็นที่เข้าใจกันทุกฝ่าย
- การประชุมรัฐสภาพึ่งจะดำเนินมาเพียงแค่สองชั่วโมงนับตั้งแต่เวลานัดหมาย
- ยังมีวาระสำคัญ ซึ่งก็คือ การพิจารณาแก้ไขรัฐธรรมนูญ ยกเลิกมาตรา 272 ที่ถูกบรรจุอยู่ในระเบียบวาระเรียบร้อยรอการพิจารณาแล้ว
การที่วันมูหะมัดนอร์ มะทา ประธานรัฐสภายุติการประชุมโดยไม่มีการให้เหตุผลที่ชัดเจนว่า “สมควร” อย่างไรถึงได้สั่งเลื่อนและปิดประชุม จึงเป็นการสร้างความไม่ชัดเจนในการตีความข้อบังคับฯ ให้กับกระบวนการรัฐสภาและใช้อำนาจในทางที่ไม่เป็นประโยชน์แก่ประชาชน
นอกจากนี้ การกล่าวอ้างไม่ให้มีการพิจารณาญัตติด่วนนั้นไม่ใช่อำนาจของประธานรัฐสภา เนื่องจากไม่ได้มีข้อบังคับการประชุมรัฐสภาข้อใดที่ให้อำนาจประธานรัฐสภาในการพิจารณาว่าเป็นญัตติด่วนหรือไม่เพราะในการประชุมครั้งนี้เป็นการประชุมร่วมกันของรัฐสภา (ซึ่งประกอบด้วยสภาผู้แทนราษฎรและวุฒิสภา) ไม่ใช่การประชุมสภาผู้แทนราษฎร ที่ให้ใช้ข้อบังคับการประชุมสภาผู้แทนราษฎรและกำหนดอำนาจประธานสภา ในการวินิจฉัยกรณีญัตติด่วน เป็นคนละกรณีกัน
ประกอบกับความเห็นต่อประเด็นดังกล่าวระหว่างการถกเถียงในที่ประชุมรัฐสภาของ ชลน่าน ศรีแก้ว ระบุว่า
“ด้วยความเคารพเรากำลังอยู่ในกระบวนการประชุมรัฐสภา ขอกลับมาที่กระบวนการนิดนึงส่วนผลจะเป็นอย่างไรยังไม่ต้องพูดถึง… ก่อนที่จะเข้าสู่วาระการพิจารณามีเพื่อนสมาชิกลุกขึ้นเสนอญัตติด่วนด้วยวาจาญัตติที่ไม่ต้องเสนอเป็นหนังสือล่วงหน้า ตามข้อ 32 (1) มีผู้รับรองถูกต้อง ญัตตินั้นจะชื่ออะไรก็แล้วแต่ ผมจะไม่นำมาเป็นประเด็นอภิปรายแต่กระบวนการเสนอญัตติชอบด้วยข้อบังคับเป็นญัตติที่ไม่ต้องเสนอล่วงหน้าเป็นหนังสือ ด้วยวาจา เมื่อมีผู้รับรองถือว่าญัตติถือว่าชอบ ส่วนสภาจะรับไม่รับจะพิจารณาอย่างไรหรือไม่เป็นเรื่องของสภา ท่านประธานไม่มีหน้าที่และอำนาจจะไปวินิจฉัยว่านี่ไม่ใช่ญัตติหรือจะรับญัตติ… นี่คือกระบวนการเพราะฉะนั้นขั้นตอนต่อไปเมื่อมีสมาชิกเสนอญัตติขึ้นมาแล้วรับรองถูกต้องสภาต้องพิจารณาจะให้ความเห็นชอบญัตติที่เสนอหรือมีผู้เสนอญัตติคัดค้านขึ้นมาก็เอาญัตติที่คัดค้านกับญัตติที่เสนอมาพิจารณากัน ต้องให้สมาชิกช่วยกันพิจารณา…”
ด้าน พรรคก้าวไกล ได้ออกมาแถลงข่าวหลังประธานรัฐสภาสั่งเลื่อนวาระและปิดการประชุมโดยยังไม่มีข้อสรุปในญัตติที่พรรคก้าวไกลเสนอมา ชัยธวัช ตุลาธน เลขาธิการพรรคก้าวไกล กล่าวว่า จากเหตุการณ์ดังกล่าว ตนยังงุนงงอยู่ว่าเป็นการเลื่อน หรือยกเลิกการประชุม ซึ่งพรรคก้าวไกลยืนยันว่าญัตติที่ สส.พรรคก้าวไกลเสนอต่อรัฐสภาให้มีการทบทวน มติที่รัฐสภา ตีความว่าการเสนอชื่อนายกรัฐมนตรีเป็นญัตติที่ไม่สามารถเสนอซ้ำได้ ความจริงแล้ว วันนี้ประธานรัฐสภาควรจะเปิดให้มีการลงมติ ว่าสมาชิกเห็นชอบต่อญัตตินี้หรือไม่ ในฐานะพรรคก้าวไกลเป็นฝ่ายสนับสนุนให้ วันมูหะมัดนอร์ มะทา เป็นประธานรัฐสภา จึงมีข้อกังวลว่า การเลื่อนประชุมรัฐสภาวันนี้อาจจะถูกวิพากษ์วิจารณ์ได้ว่าไม่สง่างาม อาจจะเป็นเพราะประธานรัฐสภาเห็นว่าเสียง สว. ไม่มากพอหรือไม่ แต่หวังว่าการประชุมในอนาคตจะดีขึ้น
