ประชามติไทยสไตล์: โหวตเยส รัฐประหาร ร่างรัฐธรรมนูญ

 

 

 

ประชามติครั้งแรกของประเทศไทย เกิดขึ้นเมื่อ 19 สิงหาคม 2550 ครั้งนั้นเป็นการออกเสียงว่าเห็นชอบหรือไม่เห็นชอบร่างรัฐธรรมนูญ 2550 ทั้งฉบับ ซึ่งมีเงื่อนไขว่าถ้าหากผลลัพธ์ คือ ไม่เห็นชอบคณะรัฐประหารก็สามารถหยิบรัฐธรรมนูญฉบับใดก่อนหน้ามาประกาศใช้ก็ได้ ผลการออกเสียงประชามติปรากฏว่าผู้มีสิทธิออกเสียงรวมทั้งประเทศ จำนวน 45,092,955 คน มีผู้ใช้สิทธิออกเสียง จำนวน 25,978,954 คน คิดเป็นร้อยละ 57.61 เห็นชอบ จำนวน 14,727,306 คน คิดเป็นร้อยละ 56.69 และไม่เห็นชอบจำนวน 10,747.411 คน คิดเป็นร้อยละ 41.38 โดยมีประชาชนจาก 35 จังหวัด ต้องลงประชามติภายใต้การประกาศใช้กฎอัยการศึก 

การออกเสียงประชามติในเดือนสิงหาคม 2550 ไม่เพียงเป็นการชี้ชะตาร่างรัฐธรรมนูญ แต่ยังมีความหมายสำคัญทางการเมือง เพราะการทำประชามติครั้งนั้นเป็นหนึ่งในแผนบันได 5 ขั้นของ พล.อ.สนธิ บุญยรัตนกลิน ประธานคณะมนตรีความมั่นคงแห่งชาติ (คมช.) ที่ประกาศไว้ว่าต้องทำให้สำเร็จ ดังนั้นจะเห็นว่า พลเอกสนธิ บุญญรัตนกลิน รวมทั้ง พลเอกสุรยุทธ์ จุลานนท์ นายกรัฐมนตรี ออกมาบัญชาการด้วยตนเอง เพื่อรณรงค์ประชาชนให้ออกมาใช้สิทธิให้มากที่สุดเท่าที่จะมากได้ ผ่านกลไกของกองทัพ กองอำนวยการรักษาความั่นคงภายใน (กอ.รมน.) รวมถึงข้าราชการทุกสังกัด ทบวง กรม 

จากบทความของมติชนสุดสัปดาห์ แสดงให้เห็นความต้องการเบื้องหลังของรัฐบาลในการรณรงค์เพื่อให้ประชาชนออกใช้สิทธิมากขึ้น เห็นได้จาก "การประชุมคณะรัฐมนตรีนัดส่งท้ายประชามติ พล.อ.สุรยุทธ์ แสดงความต้องการว่าอยากให้ประชาชนออกมาใช้สิทธิถึงร้อยละ 60 สอดคล้องกับเป้าหมายของ อารีย์ วงศ์อารยะ รมว.มหาดไทย ที่วางมาตรฐานแกมบังคับไว้ที่ร้อยละ 60 ในทุกจังหวัด เนื่องจากรัฐบาล และคมช.มั่นใจว่า ถ้าประชาชนออกมาใช้สิทธิลงประชามติมากโอกาสที่คะแนนเห็นชอบร่างรัฐธรรมนูญจะทิ้งระยะห่างจากฝ่ายโหวตโนก็จะมาตามไปด้วย" 

แผนประชาสัมพันธ์รณรงค์ให้ประชาชนออกมาใช้สิทธิช่วงโค้งสุดท้ายถูกกำหนดอย่างเข้มข้น เช่น วันที่ 3-5 สิงหาคม 2550 รัฐบาลจัดงาน “มหกรรมประชาธิปไตย” ณ อิมแพค เมืองทองธานี ในงานนี้มีการจัดนิทรรศการ เสวนาวิชาการ แข่งขันโต้วาที ฯลฯ และวันที่ 13 สิงหาคม รัฐบาลจัดกิจกรรมเดินรณรงค์ “มหกรรมรวมพลังประชาธิปไตย พร้อมใจลงประชามติ”  โดยมีประชาชนจำนวนคนกว่าครึ่งแสนที่สวมเสื้อเหลืองเดินรณรงค์ร่วมกับ พล.อ.สุรยุทธ์ โดยเดินจากบริเวณลานพระบรมรูปทรงม้า มาปักธงรวมพลังประชาธิปไตย ที่บริเวณอนุสาวรีย์ประชาธิปไตย โดยกลุ่มที่มาร่วมเดินรณรงค์คือ กลุ่มข้าราชการ นิสิตนักศึกษา พ่อค้า ประชาชน และพลังมวลชนจาก 17 จังหวัดภาคกลาง และกรุงเทพฯ  ขณะที่ในส่วนของจังหวัด อำเภอ กิ่งอำเภอ ทั่วประเทศ ก็ได้จัดกิจกรรมดังกล่าวขึ้นพร้อมกันกับส่วนกลางด้วย

ในช่วงโค้งสุดท้ายของการลงประชามติ ครม.มีมติกำหนดให้วันที่ 20 สิงหาคม เป็นวันหยุดราชการมีการประกาศลดราคาค่าโดยสารรถไฟ รถเมล์ รถ บ.ข.ส. เรือโดยสาร รถไฟฟ้า ในส่วนของ กกต.เปิดไฟเขียวให้กระทรวงมหาดไทยสามารถจัดรถขนคน ไปลงประชามติได้โดยไม่ถือว่าผิดกฎกติกา พร้อมประกาศตั้งรางวัลให้กับทางจังหวัดที่มีประชาชนออกมาลงประชามติจำนวนมาก

ขณะที่สภาร่างรัฐธรรมนูญ (ส.ร.ร) เองก็ใช้การรณรงค์เชิงรุกผ่านสื่อสาธารณะของภาครัฐและเอกชนรณรงค์ให้ไปลงประชามติเห็นชอบรัฐธรรมนูญ โดยชูประเด็นว่า หากรัฐธรรมนูญผ่านจะนำไปสู่การเลือกตั้ง ในการรณรงค์มีการใชั "ไฟเขียว" เป็นสัญลักษณ์ของการแสดงออกถึงการ "รับ" ร่างรัฐธรรมนูญ ในช่วงโค้งสุดท้ายมีการเพิ่มการอัดโฆษณารณรงค์ทางสื่อต่างๆ โดยเฉพาะสื่อโทรทัศน์ที่สอดแทรกเข้าถึงครัวเรือนได้มากที่สุด รวมถึงการให้สัมภาษณ์ตอกย้ำว่า การลงมติ เห็นชอบร่างรัฐธรรมนูญ ก็เพื่อเดินหน้าไปสู่การเลือกตั้ง นำประเทศกลับคืนสู่การปกครองในระบอบประชาธิปไตย โดยมีพรรคการเมืองใหญ่นำโดยพรรคประชาธิปัตย์ พรรคชาติไทย ตลอดจนกลุ่มการเมืองต่างๆ คอยให้การสนับสนุนประเด็นนี้ 

การรณรงค์ออกเสียงประชามติร่างรัฐธรรมนูญ 2550 นับว่ามีความคึกคักและได้รับการตอบรับจากภาคส่วนต่างๆ ของสังคมพอสมควร เมื่อเปรียบเทียบกับการออกเสียงประชามติร่างรัฐธรรมนูญ 2559 จากการติดตามความเคลื่อนไหวของหน่วยงาน กลุ่ม องค์กร ชมรมต่างๆ ในช่วงเดือนมีนาคม ถึง สิงหาคม 2550 ของสถาบันพระปกเกล้า พบว่ามีการเคลื่อนไหวจากทั้งกลุ่มที่เห็นชอบและไม่เห็นชอบกับร่างรัฐธรรมนูญมีการเคลื่อนไหวกันอย่างค่อนข้างเสรี เช่น วันที่ 4 มีนาคม 2550 โครงการ Thai say no และกลุ่มพลเมืองภิวัฒน์ มีการจัดเสวนาวิชาการ เรื่อง “ทำไมคนไทยต้องไม่รับร่างรัฐธรรมนูญ คมช.”, วันที่ 18 เมษายน 2550 12 องค์กรต้านรัฐประหารจัดแถลงข่าวหัวข้อ “รัฐธรรมนูญ 2540 ยังไม่ตายประเทศเสียหายเพราะรัฐประหาร”, 13 พฤษภาคม 2550 กลุ่มเอฟทีเอวอร์ท จัดกิจกรรม “การปั่นจักรยาน เพื่อรณรงค์ให้ร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่นี้ต้องมีสาระเพื่อประชาชนจริงๆ”, 4 สิงหาคม 2550 สมบัติ บุญงามอนงค์ ผู้ประสานงานกลุ่มพลเมืองภิวัฒน์ นัดรวมตัวรณรงค์เชิงสัญลักษณ์ “แดงไม่รับ” เพื่อรณรงค์ให้ไม่รับร่างรัฐธรรมนูญปี 2550 บริเวณลานหน้าห้างสยามเซ็นเตอร์ และ 18 สิงหาคม 2550 แนวร่วมประชาธิปไตยขับไล่เผด็จการ รณรงค์พร้อมแจกใบปลิวรณรงค์ให้ประชาชนไม่รับร่างรัฐธรรมนูญ

ในของส่วนกลุ่มที่รณรงค์ไม่รับร่างรัฐธรรมนญมีหลายกลุ่ม แต่ละกลุ่มมีวัตถุประสงค์ และเหตุผลที่แตกต่างกันไป เช่น กลุ่มการเมืองอย่างกลุ่มแนวร่วมประชาธิปไตยขับไล่เผด็จการ (นปก.) นำโดย วีระ มุกสิกพงศ์  จักรภพ เพ็ญแข จตุพร พรหมพันธุ์ ณัฐวุฒิ ใสยเกื้อ ประกาศคว่ำร่างรัฐธรรมนูญเนื่องจากมีที่มาจากรัฐประหาร  หรือกลุ่มไทยรักไทย  ที่แปลงสภาพหลังตุลาการศาลรัฐธรรมนูญมีคำสั่งยุบพรรค ก็ประกาศไม่รับร่างรัฐธรรมนูญ เนื่องจากร่างรัฐธรรมนูญฉบับนี้ไม่เชื่อถือและไว้วางใจอำนาจประชาชน มีการสืบทอดอำนาจของคณะรัฐประหาร โดยมีการจัดทำสติ๊กเกอร์และเสื้อสีแดง ขึ้นมาภายใต้คำขวัญ "We Vote No" และ "ไม่รับร่างรัฐธรรมนูญ 50" สำหรับสองกลุ่มหลังมีรายงานข่าวว่าช่วงโค้งสุดท้ายแกนนำในพื้นที่บ้างคน ชูคำขวัญ "คว่ำร่างรัฐธรรมนูญเพื่อจะได้ทักษิณกลับคืนมา"

อีกกลุ่มหนึ่งซึ่งเป็นนักกิจกรรมและนักวิชาการ เช่น เครือข่าย 19 กันยา ต้านรัฐประหาร มีแกนนำ เช่น สมบัติ บุญงานอนงค์ อุเชนทร์ เชียงแสน กลุ่มนี้เคลื่อนไหวไม่รับร่างรัฐธรรมนูญฉบับนี้โดยให้เหตุผลว่า "ล้มรัฐธรรมนูญ=ล้มรัฐประหาร" มีการซื้อโฆษณาในสื่อมวลชน เคลื่อนไหวตามสถานที่ต่างๆ และเปิดไซต์ www.wevoteno.net หรือกลุ่มนักวิชาการ นำโดย นิธิ เอียวศรีวงศ์ และ สมเกียรติ ตั้งนโม จากมหาวิทยาลัยเที่ยงคืน กลุ่มนี้ให้เหตุผลการไม่รับร่างรัฐธรรมนูญว่าร่างรัฐธรรมนูญนี้เกิดจากการทำรัฐประหาร 19 กันยายน 2549 และเป็นสิ่งที่ไม่ถูกต้องตามกระบวนการประชาธิปไตย อีกทั้งร่างรัฐธรรมนูญนี้ไม่ได้ทำให้สิทธิเสรีภาพของประชาชนเกิดขึ้นได้จริง โดยใช้ริบบิ้นสีเขียวอ่อนเป็นสัญลักษณ์ในการรณรงค์

นอกจากการรณรงค์เห็นชอบหรือไม่เห็นชอบร่างรัฐธรรมนูญ 2550 แล้ว ในครั้งนั้นองค์กรพัฒนาเอกชนบ้างแห่งก็มีบทบาทในการอาสาตรวจสอบการออกเสียงประชามติ อย่างมูลนิธิองค์กรกลางเพื่อประชาธิปไตยหรือพีเน็ต บทบาทที่โดดเด่นของพีเน็ตในขณะนั้นคือการร่วมมือกับเครือข่ายจัดดีเบต จุดเด่น-ข้อด้อย ของร่างรัฐธรรมนูญ 2550 ณ หอประชุม บ้านมนังคศิลา ถนนหลานหลวง ในวันที่ 3 สิงหาคม 2550 โดยมีผู้ร่วมการดีเบต ประกอบด้วยฝ่ายสนับสนุน ได้แก่ 1.จรัญ ภักดีธนากุล สสร. 2.เจิมศักดิ์ ปิ่นทอง สสร. 3.สมคิด เลิศไพฑูรย์ เลขานุการคณะกรรมาธิการยกร่างรัฐธรรมนูญ ส่วนฝ่ายคัดค้าน ประกอบ ด้วย 1.นิธิ เอียวศรีวงศ์ นักวิชาการมหาวิทยาลัยเที่ยงคืน 2.จาตุรนต์ ฉายแสง หัวหน้ากลุ่มไทยรักไทย 3.วรเจตน์ ภาคีรัตน์ คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ดีเบตครั้งนี้มีการถ่ายทอดผ่านทีวี โดยเป็นที่สนใจมาก เพราะเป็นการดีเบตของนักวิชาการที่มีชื่อเสียงทั้งสองฝ่าย 

แม้การรณรงค์ประชามติรัฐธรรมนูญ 2550 ที่ดูเหมือนว่าจะมีการรณรงค์จากภาคประชาชนหลายกลุ่มและแทบไม่พบการถูกปิดกั้นนั้น ในอีกมุมหนึ่ง บก.ลายจุด หรือ สมบัติ บุญงามอนงค์ กล่าวว่าการลงประชามติครั้งนั้นไม่แฟร์ “ผมไปปราศรัยเรื่องไม่เอารัฐธรรมนูญที่จังหวัดเชียงราย แล้วถูกจับเข้าค่ายทหาร หนึ่งคืน หนึ่งวัน นั่นก็คือวิธีการ มีการไปเก็บใบปลิวเอกสารต่อต้านก็มีการขัดขวางระดับหนึ่ง”