องค์กรอิสระ

แม้ คสช. จะพยายามหาเทคนิคใหม่ๆ มาเลื่อนเลือกตั้งไปแล้วถึง 4 ครั้ง ไล่ตั้งแต่ แก้รัฐธรรมนูญชั่วคราวฯ 2557, คว่ำร่างรัฐธรรมนูญฉบับบวรศักดิ์แล้วร่างใหม่, แก้รัฐธรรมนูญชั่วคราวตามที่พระมหากษัตริย์พระราชทานข้อสังเกต จนมาถึงขยายเวลาบังคับใช้กฎหมาย ส.ส. ออกไปอีก 90 วัน และล่าสุดดูเหมือน คสช. จะพบเทคนิคใหม่ โดยให้ สภานิติบัญญัติแห่งชาติ หรือ สนช. ยื่นศาลรัฐธรรมนูญตีความร่างกฎหมายลูก ส.ว.

คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ เป็นองค์กรอิสระที่มุ่งหวังให้มีกลไกอิสระ เพื่อทำหน้าที่ส่งเสริม คุ้มครอง และพิทักษ์สิทธิเสรีภาพของประชาชนให้มีผลปรากฏเป็นจริง แต่เมื่อเปลี่ยนรัฐธรรมนูญใหม่เป็นรัฐธรรมนูญปี 2560 คณะกรรมการร่างรัฐธรรมนูญ (กรธ.) ต้องตรากฎหมายลูกอย่าง พ.ร.ป.กสม. ขึ้นมา และเปลี่ยนให้องค์กรตรวจสอบเป็นกระบอกเสียงรัฐ

หลังประกาศใช้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2560 สิ่งที่น่าสนใจอย่างหนึ่งในรัฐธรรมนูญฉบับนี้ตั้งแต่ก่อนลงประชามติรับร่างรัฐธรรมนูญคือเรื่อง การร้องตรงต่อศาลรัฐธรรมนูญของผู้ถูกละเมิดสิทธิเสรีภาพตามรัฐธรรมนูญ แต่หลังจากประกาศใช้ศาลรัฐธรรมนูญยังไม่มีคำสั่งรับคำร้องโดยตรงจากผู้ถูกละเมิด จึงชวนมาดูเหตุผลกันว่าเหตุใดบ้างที่ศาลรัฐธรรมนูญจึงไม่รับคำร้องของประชาชน

พ.ร.ป.ว่าด้วยคณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) พ.ศ.2560 แค่เริ่มประกาศใช้ไม่ถึง 3 เดือน ก็มีปัญหา ไล่ตั้งแต่การหาคนมาเป็นคณะกรรมการสรรหา กกต. ที่ไม่สามารถหาผู้มีคุณสมบัติได้ทันตามกรอบเวลา ไปจนถึงสัดส่วนของผู้สมัครเป็น กกต. ที่ค่อนข้างกระจุกอยู่ในกลุ่มข้าราชการและนักกฎหมาย

สาระสำคัญของร่างกฎหมายลูกศาลรัฐธรรมนูญ หลายอย่างก็ยังคงเหมือนเดิม แต่ส่วนที่เปลี่ยนแปลงไปก็คือ ที่มาของคณะตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ​ แต่สิ่งที่น่าสนใจคือ ให้ศาลรัฐธรรมนูญมีอำนาจในการให้คำปรึกษาเพื่อยุติข้อโต้แย้งระหว่างองค์กรตามรัฐธรรมนูญ การยื่นฟ้องร้องต่อศาลได้โดยตรง และเพิ่มบทบัญญัติห้ามละเมิดอำนาจศาล ห้ามวิจารณ์ศาลรัฐธรรมนูญ

พ.ร.ป.พรรคการเมืองฯ คือหนึ่งในสี่กฎหมายประกอบรัฐธรรมนูญที่จะนำประเทศไปสู่การเลือกตั้ง สาระสำคัญคือ การกำหนดสิ่งที่พรรคการเมืองต้องทำก่อนไปสู่การเลือกตั้ง โดยกฎหมายจะกำหนดหลักเกณฑ์และขั้นตอนการจัดตั้งพรรคการเมือง การหาสมาชิกพรรค การหาเสียงเลือกตั้ง และบทบาทของกกต. กับศาลรัฐธรรมนูญ 

รัฐธรรมนูญ 2560 กำหนดให้ศาลรัฐธรรมนูญและองค์กรอิสระ จัดทำ “ร่างมาตรฐานทางจริยธรรม” เพื่อบังคับใช้กับตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ ผู้ดำรงตำแหน่งองค์กรอิสระ ส.ส. ส.ว.และคณะรัฐมนตรี ขณะนี้ร่างแรกเสร็จและเผยแพร่แล้ว กำลังเข้าสู่ขั้นตอนการรับฟังความคิดเห็น

แม้คำพิพากษาคดีจำนำข้าวจะยังไม่สะท้อนภาพการแทรกแซงรัฐบาลโดยองค์กรตุลาการอย่างเด่นชัด แต่ก็น่าตั้งข้อสังเกตว่า คดีดังกล่าวจะกลายเป็นบรรทัดฐานสำหรับลงโทษรัฐบาลที่ดำเนินนโยบาย ‘ประชานิยม’ หรือไม่ โดยเฉพาะในยุคที่รัฐธรรมนูญฉบับใหม่ให้อำนาจองค์กรอิสระ

กฎหมายใหม่ทำให้ขนาดของ กกต.ใหญ่ขึ้น เพราะจำนวนกรรมการกกต.ที่เพิ่มขึ้นจากเดิม นอกจากนี้ กฎหมายยังเพิ่มกลไกใหม่ๆ เข้าไปอีก อย่างเช่น ผู้ตรวจการเลือกตั้ง แถมยังมีอำนาจระงับการเลือกตั้ง รวมถึงอำนาจแจก “ใบส้ม”