กระบวนการยุติธรรม

ร่าง พ.ร.บ.แก้ไข ป.วิอาญา การปล่อยตัวชั่วคราว เข้าสู่การพิจารณาของ สนช. ในวาระแรก ซึ่งสมาชิกสนช.ได้ร่วมกันเสนอ โดยสาระสำคัญคือ ให้ศาลพิจารณาให้ประกันตัวผู้ตัองหา โดยไม่ต้องพิจารณาเรื่องหลักประกัน ทั้งนี้หากหนีประกันก็จะมีโทษอีกเช่นกัน 

เครือข่ายปฏิรูปการประกันตัวเพื่อคนจน จัดงานเสวนา “ปฏิรูปการประกันตัวเพื่อความเสมอภาคในสังคม : ร่วมกันแสวงหามาตรการทดแทนการขังระหว่างพิจารณา” เสนอเปลี่ยนระบบใช้เงินประกันตัว เป็นการออกแบบฐานข้อมูลประเมินความเสี่ยงหลบหนี ช่วยคนไม่มีเงินไม่ต้องติดคุก 

กฎหมายลูกเรื่องศาลฎีกาแผนกคดีอาญาผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมือง ประกาศใช้แล้ว ให้ศาลเป็นผู้ค้นหาความจริงเอง ขั้นตอนรับฟังพยานหลักฐานยืดหยุ่นได้หมด เพิ่มเงื่อนไขเอาผิดจำเลยหนีคดี พิจารณาลับหลังได้ – ไม่จำกัดอายุความ ยื่นอุทธรณ์ได้อีกหนึ่งชั้น

ยุค คสช. มีการแก้ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาถึงสี่ครั้ง โดยประกาศของคณะรัฐประหาร หนึ่งครั้ง และแก้โดยการออกพ.ร.บ.แก้ไขเพิ่มเติม โดย สนช. ที่แต่งตั้งโดยคณะรัฐประหารอีกสามครั้ง ซึ่งมีข้อสังเกตถึงการแก้กฎหมายฉบับนี้ว่าเป็นการแก้เพื่อจำกัดอำนาจทางการเมืองของบุคคลบางกลุ่มหรือไม่

สนช. “ยกเครื่อง” กฎหมายอาญาทีเดียวทั้งฉบับ เพิ่มค่าปรับขึ้น 10 เท่าทุกฐานความผิด แถมพิเศษ ความผิดฐานเจ้าหน้าที่รัฐทุจริต เพิ่มค่าปรับขั้นต่ำ 50 เท่า

ในอดีตปัญหาคนติดคุกฟรีถือเป็นเรื่องของความ “โชคร้าย” เพราะไม่มีกฎหมายกำหนดให้ภาครัฐเยียวยาผู้ที่ถูกคุมขังระหว่างพิจารณาคดีที่ศาลพิพากษายกฟ้อง ในปัจจุบันสถานการณ์เปลี่ยนไปในทางที่ดีโดยมีการจัดตั้งกองทุนยุติธรรมให้ความช่วยเหลือเงินประกันตัวกับผู้มีรายได้น้อยหรือเยียวยาคนถูกฝากขังที่อัยการสั่งไม่ฟ้องกับสำนักงานช่วยเหลือทางการเงินฯเพื่อช่วยเหลือผู้ถูกคุมขังแต่ศาลยกฟ้องซึ่งการทำความรู้จักกับหน่วยงานทั้งสองน่าจะมีประโยชน์ในยาม ‘ฉุกเฉิน’

21 มีนาคม 2560 ศาลจังหวัดราชบุรีสั่งห้ามจดบันทึกคำเบิกความและการสืบพยานคดีสติกเกอร์โหวตโน ความผิดตาม พ.ร.บ.ประชามติฯ แม้อาจจะลดการมีส่วนร่วมของประชาชนในกระบวนการยุติธรรม

สาวตรี สุขศรี คณะนิติศาสตร์ มธ. กล่าวในงานเสวนา "คำพิพากศาล" ว่า กฎหมายอาญามาตรา 112 เป็นกลไกรัฐในการสร้างความกลัว และเป็นกระบวนการยุติธรรมเชิงบีบบังคับให้จนมุม ด้าน สมชาย ปรีชาศิลปกุล คณะนิติศาสตร์ มช. มองว่าปัจจุบันสังคมไทยอยู่ในภาวะ 1 ระบบ 3 มาตรฐาน การบังคับใช้กฎหมายต่างๆ ขึ้นอยู่กับว่า บังคับใช้กับใคร กลุ่มประชาชนทั่วไป ผู้ต่อต้าน หรือสนับสนุนรัฐ

สุดสงวน หรือ อาจารย์ตุ้ม ผู้เคยถูกพิพากษาจากคดีละเมิดอำนาจศาล ชี้ ศาลใช้ดุลยพินิจในคดีละเมิดอำนาจศาลกว้างเกินไป ด้าน นศ.ป.โท เปิดงานวิจัย พบแนวฎีกา การกระทำประพฤติตนไม่เรียบร้อยใน-นอกบริเวณศาล ชี้ ความผิดฐานละเมิดอำนาจศาลคล้ายวันสต็อปเซอร์วิส (one stop service) ศาลเห็นเอง พิจารณาเอง พิพากษาเองได้