เลือกตั้ง66: #เลือกตั้งล่วงหน้า ปัญหาจุกๆ ขอแรงประชาชน เฝ้าหน่วยนับคะแนนบัตรเลือกตั้งล่วงหน้า 14 พ.ค. 66

วันที่ 7 พฤษภาคม 2566 คือวันที่ กกต.กำหนดให้เป็นวันเลือกตั้งล่วงหน้าซึ่งไอลอว์และ Vote62 เครือข่ายจับตาการเลือกตั้งเปิดให้ประชาชนผู้ไปใช้สิทธิรายงานปัญหาหรือข้อบกพร่องที่พบเจอระหว่างการใช้สิทธิทางเว็บไซต์ Vote62 รวมทั้งผ่านช่องทางสื่อสังคมออนไลน์ของไอลอว์ทั้งเฟซบุ๊ก ทวิตเตอร์ และอินสตาแกรม สำหรับปัญหาที่ได้รับรายงานมีตั้งแต่ปัญหาระดับการบริหารจัดการเช่น การจัดการสถานที่และการบริหารคิวของชุดเลือกตั้งที่มีผู้ลงทะเบียนใช้สิทธิเยอะจนส่งผลให้ผู้ใช้สิทธิต้องรอคิวนาน ความไม่พร้อมของสถานที่จอดรถที่ส่งผลให้การจราจรบริเวณที่จัดการเลือกตั้งติดขัดกระทบต่อผู้ใช้สิทธิ ปัญหาที่สืบเนื่องกับการยืนยันตัวตน เช่น เจ้าหน้าที่ กปน.ไม่ตรวจสอบอัตลักษณ์ของผู้ใช้สิทธิและประชาชนบางส่วนลงทะเบียนใช้สิทธิล่วงหน้าสำเร็จแล้วแต่ไม่มีชื่อในระบบ เป็นต้น 

สำหรับปัญหาในวันเลือกตั้งล่วงหน้านอกเขตที่มีความน่ากังวลว่าอาจกระทบต่อผลการเลือกตั้ง หรืออาจขัดเจตจำนงของผู้ใช้สิทธิคือกรณีที่เจ้าหน้าที่ประจำหน่วยกรอกข้อมูลเขตเลือกตั้งและรหัสประจำเขตเลือกตั้งของผู้ใช้สิทธิผิดไป ซึ่งปัญหานี้มีรายงานเข้ามามากที่สุดอย่างน้อย 202 กรณี

การจ่าหน้าซองผิดเขตอาจนำมาซึ่งปัญหาอย่างน้อยสองกรณี 

1. ผลคะแนนอาจไม่สะท้อนเจตนารมณ์ของผู้ใช้สิทธิอย่างแท้จริง เนื่องจากบัตรเลือกตั้ง ส.ส.แบบแบ่งเขตเป็นบัตรโหลที่ไม่มีชื่อหรือพรรคต้นสังกัดของผู้สมัคร เมื่อระบบการจัดสรรเบอร์ผู้สมัครต่างกันไปในแต่ละเขต บัตรเลือกตั้งของผู้ใช้สิทธิที่ถูกส่งไปผิดเขตเมื่อถูกนำออกมานับอาจกลายเป็นหมายเลขผู้สมัครของพรรคการเมืองที่ผู้ใช้สิทธิไม่ได้มีความประสงค์จะลงคะแนนให้

2. เกิด ‘บัตรเขย่ง’ เนื่องจากบัตรที่ถูกส่งไปผิดเขต จะทำให้จำนวนบัตรเลือกตั้งในหน่วยดังกล่าวสูงกว่ายอดของผู้มาใช้สิทธิในหน่วยดังกล่าว

หลังเกิดกระแสวิพากษ์วิจารณ์จากผู้ใช้สิทธิที่ได้ผลกระทบจน #กกตมีไว้ทำไม และ #กกตต้องติดคุก ติดเทรนด์ในทวิตเตอร์ ในวันที่ 8 พฤษภาคม 2566 แสวง บุญมี เลขาธิการ กกต. แถลงข่าวร่วมกับไปรษณีย์ไทยผู้รับผิดชอบในการจัดส่งบัตรเลือกตั้งล่วงหน้าไปนับยังเขตเลือกตั้งของผู้มีสิทธิเกี่ยวกับการแก้ปัญหาบัตรเลือกตั้งระบุหน้าซองไม่ถูกต้องหรือไม่ครบถ้วนโดยสรุปได้ว่า

หลังปิดหีบจะมีการตรวจสอบว่าต้นขั้วบัตรที่ใช้ไป กับจำนวนบัตรที่ออกเสียงในหีบว่าตรงกันหรือไม่ และกรรมการประจำหน่วยจะทำบัญชีขึ้น เมื่อไปรษณีย์ได้รับถุงบัตรมาแล้ว ก็จะทำการตรวจเบื้องต้น เมื่อคัดแยกเสร็จก็จะดูว่าจำนวนซองที่คัดแยกกับยอดต้นขั้วตรงกันหรือไม่ ซึ่งตรงนี้ยอดบนต้นขั้วกับยอดของบัตรที่ใช้จะถูกนำมากระทบกัน

หากการจ่าหน้าซองถูกต้องทั้ง 3 จุด (จังหวัด เขตเลือกตั้ง และรหัสเลือกตั้ง) ซองดังกล่าวจะถูกแยกออกไป ซองใดที่มีปัญหากรอกครบ แต่เขียนเขต หรือรหัสเขตเลือกตั้งผิด จะยึดรหัสเขตเลือกตั้ง 3 ตัวท้าย ซึ่งอยู่ด้านล่างซองเป็นหลัก ส่วนซองที่กรอกไม่ครบ หรือไม่มีรายละเอียดใดๆ คือไม่มีการกรอกอะไรเลย จะถูกส่งให้คณะกรรมการ ที่มีเจ้าหน้าที่ กกต. และไปรษณีย์วินิจฉัยว่าซองดังกล่าวจะไปลงเขตใด ซึ่งจะต้องไปสอบทานกับต้นขั้วก่อน

อย่างไรก็ตาม คำแถลงของแสวงก็มีข้อน่าสงสัยว่าในกรณีที่บนหน้าซองไม่ปรากฏข้อความใดเลย หรือกรณีที่ในชุดเลือกตั้งที่มีปัญหาการกรอกผิดมีบัตรเลือกตั้งของหลายเขตรวมกันจะสามารถตรวจสอบจากต้นขั้วได้อย่างไร เพราะการตรวจสอบจากต้นขั้วน่าจะทำให้ทราบว่าบัตรถูกใช้ไปกี่ใบเท่านั้น แต่ไม่อาจระบุว่าบัตรดังกล่าวเป็นของผู้ใช้สิทธิคนใด เขตเลือกตั้งใด และหากสามารถตรวจสอบได้ ก็ยิ่งน่ากังวลเพราะเท่ากับว่ากกต.จะรู้ได้ว่าผู้ใช้สิทธิคนใด เลือกพรรคการเมืองใด ซึ่งจะขัดกับหลักการที่การออกเสียงต้องเป็นไปโดยลับ

ด้วยปัญหาข้างต้น ในช่วงของการนับคะแนนหลังปิดหีบเลือกตั้งในวันที่ 14 พฤษภาคม 2566 ทางไอลอว์และเครือข่าย Vote62 จึงอยากเชิญชวนให้ประชาชนร่วมกันไปสังเกตการณ์การนับคะแนนบัตรเลือกตั้งล่วงหน้า

ตามระเบียบคณะกรรมการการเลือกตั้งว่าด้วยการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร พ.ศ. 2566 มาตรา 211 กำหนดให้คณะกรรมการการเลือกตั้งประจำเขตการเลือกตั้งประกาศสถานที่นับคะแนนบัตรเลือกตั้งเลือกตั้งล่วงหน้าก่อนวันเลือกตั้งไม่น้อยกว่าสิบวันซึ่งนับจากวันก่อนวันเลือกตั้ง 13 พฤษภาคม 2566 กกต.ประจำเขตเลือกตั้งจะต้องประกาศสถานที่นับคะแนนบัตรเลือกตั้งล่วงหน้าอย่างช้าในวันที่ 4 พฤษภาคม 2566 แต่จากการตรวจสอบบนเว็บไซต์ กกต.จังหวัด เช่น กกต.กรุงเทพมหานคร เชียงใหม่ ขอนแก่น และสงขลา ยังไม่พบว่ามีการประชาสัมพันธ์สถานที่นับคะแนน เมื่อโทรศัพท์ไปสอบถามที่สายด่วน กกต. 1444 ก็ได้คำตอบว่า กกต.กลางไม่มีข้อมูลดังกล่าว เป็นเรื่องที่ กกต.เขตแต่ละแห่งจะประกาศกันเอง

ไปสังเกตการณ์หน้าหน่วยต้องทำอย่างไร

การนับคะแนนบัตรเลือกตั้งล่วงหน้าทั้งในเขต นอกเขต และบัตรเลือกตั้งนอกราชอาณาจักรจะเริ่มหลังเวลาปิดหีบการเลือกตั้งทั่วไปคือหลังเวลา 17.00 น. ของวันที่ 14 พฤษภาคม 2566 โดยสถานที่นับคะแนนจะเป็นสถานที่ที่ กกต.ประจำเขตเลือกตั้งแต่ละเขตประกาศ ซึ่งแม้ระเบียบ กกต.จะกำหนดให้ กกต.เขตประกาศสถานที่นับคะแนนไม่น้อยกว่าสิบวันนับจากวันก่อนวันเลือกตั้ง แต่เท่าที่สืบค้นข้อมูลบนอินเทอร์เน็ตไม่พบข้อมูลว่ามีการประกาศสถานที่นับคะแนนบัตรเลือกตั้งล่วงหน้าทั้งบนเว็บไซต์ กกต.กลางและ กกต.จังหวัด แต่เนื่องจากปัญหาที่เกิดขึ้นมากมายทั้งในการเลือกตั้งล่วงหน้าและการเลือกตั้งนอกราชอาณาจักร ทางไอลอว์จึงอยากเชิญชวนให้ประชาชนไปสังเกตการณ์ที่สถานที่นับคะแนนบัตรเลือกตั้งล่วงหน้าในวันที่ 14 พฤษภาคม โดยสามารถดำเนินการได้ดังนี้

1. หาสถานที่นับคะแนนบัตรเลือกตั้งล่วงหน้านอกเขต ในเขตเลือกตั้งนั้นๆ โดยดูจากไฟล์แนบด้านล่าง หรือโทรศัพท์ไปสอบถามสถานที่นับคะแนนบัตรเลือกตั้งล่วงหน้าในพื้นที่เขตเลือกตั้งของท่านจาก กกต.ประจำเขต  

2. แจ้งความประสงค์และจังหวัด – เขตเลือกตั้งที่ท่านประสงค์จะไปสังเกตการณ์การนับคะแนนบัตรเลือกตั้งล่วงหน้า และบัตรเลือกตั้งนอกราชอาณาจักร ที่นี่

3. ในวันเลือกตั้ง 14 พฤษภาคม 2566 ไปถึงสถานที่นับคะแนนในเวลาประมาณ 17.00 น. หรือก่อนหน้านั้นเล็กน้อย

4. สังเกตการณ์นับคะแนน และรายงานปัญหาได้ ที่นี่ (เข้าถึงลิงก์ได้หลัง 17.00 น. เป็นต้นไป และวงเล็บว่าเป็นจุดนับคะแนนบัตรเลือกตั้งล่วงหน้าประจำเขตใด จังหวัดใด) โดยปัญหาที่ต้องจับตาเป็นพิเศษนอกจากปัญหาการนับคะแนนผิดพลาด ได้แก่

            4.1 สอบถามเจ้าหน้าที่เพิ่มเติมว่า มีบัตรที่ไม่ถูกนับเนื่องจากการจัดส่งบัตรถึงช้ากว่าเวลาที่กำหนดหรือไม่

            ทั้งนี้ในเวลา 11.40 น. ของวันที่ 12 พฤษภาคม 2566 ข่าวสดออนไลน์รายงานว่า บริษัทไปรษณีย์ไทยให้ข้อมูลว่ามีหน้าซองบรรจุบัตรเลือกตั้งประมาณ 300,000 ซองที่เจ้าหน้าที่ไปรษณีย์ไม่สามารถอ่านลายมือของกรรมการประจำหน่วยที่เขียนจังหวัด เขต และรหัสหน่วยเลือกตั้งบนหน้าซอง ซึ่งจะเป็นหน้าที่ของ กกต.ที่จะต้องวินิจฉัยว่าจะดำเนินการอย่างไรกับซองบรรจุบัตรที่มีปัญหาทั้งหมด ซึ่งหาก กกต.ไม่สามารถวินิจฉัยปัญหาและส่งบัตรเลือกตั้งไปถึงจุดนับคะแนนได้ทันเวลาปิดหีบ บัตรเลือกตั้งเหล่านั้นจะไม่ถูกนับ 

            4.2 สังเกตว่า เจ้าหน้าที่นำหีบที่บรรจุซองมาจากที่ใด หีบอยู่ในสภาพปิดผนึกพร้อมสายรัดหรือไม่ การเปิดหีบทำต่อหน้าผู้สังเกตการณ์หรือไม่ สำหรับเขตเลือกตั้งที่มีกล้องวงจรปิดถ่ายทอดสถานที่เก็บหีบ เมื่อนำหีบออกมาแล้วภาพในกล้องวงจรปิดก็ต้องพบว่าหีบถูกนำออกไปแล้ว ใช่หรือไม่

            4.3 เจ้าหน้าที่นำซองออกมาจากหีบ ซึ่งทุกซองยังถูกผนึกพร้อมลายเซ็นคร่อมปิดผนึกไว้เรียบร้อย และทุกซองต้องแกะต่อหน้าผู้สังเกตการณ์ ไม่มีบัตรเลือกตั้งที่แกะจากซองมาแล้วก่อนหน้านั้น ใช่หรือไม่

            4.4 สังเกตผลการนับคะแนนว่ามีกรณี “บัตรเขย่ง” หรือไม่ มากน้อยเพียงใด (จำนวนบัตรมากกว่าผู้ใช้สิทธิ) หรือมีกรณีบัตรหาย (จำนวนบัตรน้อยกว่าผู้ใช้สิทธิ) หรือไม่ มากน้อยเพียงใด

            4.5 สังเกตว่าผลการเลือกตั้งล่วงหน้ามีแนวโน้มเลือกผู้สมัครคนใดคนหนึ่ง หรือพรรคใดพรรคหนึ่ง ผิดปกติไปจากคะแนนหน่วยอื่นๆ ในเขตเลือกตั้งนั้นที่ลงคะแนนในวันจริงหรือไม่

5. ถ่ายภาพป้ายไวนิลระบุหน่วยและสถานที่นับคะแนน ใบขีดคะแนนทั้งหมด และแบบฟอร์ม ส.ส. 5/18  และอัพโหลดขึ้นเว็บไซต์ Vote62

6. ให้ข้อมูลกับเจ้าหน้าที่และอาสาสมัครของไอลอว์ที่จะโทรไปสอบถามข้อมูล

ขอบคุณทุกแรง ทุกความร่วมมือในการสร้างความโปร่งใสในการเลือกตั้ง 2566
 

ตัวอย่างเขตเลือกตั้งที่มีรายงานการกรอกเขตหรือรหัสเขตเลือกตั้งบนซองผิดที่ต้องการอาสาจับตานับคะแนนเป็นพิเศษ

นครสวรรค์ เขต 1 – 6
บุรีรัมย์ เขต 1 – 7